KARDEŞ KISKANÇLIĞI
İkinci bir çocuğa sahip olmaya karar vermek anne babalar için kolay değildir. Bazı durumlarda anne babalar ileriki hayatında ilk çocuk "tek başına kalmasın" diye ya da o "Kardeş istiyorum" dediği için ikinci çocuğa karar verirler. Özellikle de ilk çocuk istiyor diye ikinci çocuğa karar veren anne babalar, doğumdan bir süre sonra ilk çocuğun "Bunu geri götürün, onu çöpe atalım" gibi ifadeleri karşısında şaşkınlığa uğrarlar.Kardeş isteyen çocuk da aslında evde kendisine bir oyun arkadaşı istemektedir. Aileye yeni katılan kardeşiyle bu isteğini gerçekleştiremeyen çocuk hayal kırıklığına uğrar. Üstelik kardeşiyle artık anne babasını da paylaşmak zorundadır. Kardeşi özellikle de annesinin zamanının çoğunu almaktadır . Dolayısıyla bu durum, çocukların kendilerini terk edilmiş, güvensiz ve desteksiz hissetmelerine sebep olur. Aslında kardeş kıskançlığı kardeşe karşı görünse de anne babaya karşı hissedilen kızgınlık ve kırgınlık duygularını yansıtır ve bir sorun olarak algılansa da çocukların anne babalarını bir başkasıyla paylaşamamalarından kaynaklanan normal bir duygudur. Önemli olan çocukların bu duyguyla nasıl başa çıktığıdır.
Kardeş kıskançlığı çeşitli şekillerde ortaya çıkar:
#Dile getirme: Bazı çocuklar kardeşlerine duydukları kıskançlığı sözleriyle dile getirir: "Keşke hiç doğmasaydı.", "Kardeşimden nefret ediyorum." gibi.
#Regresyon/ Geriye dönüş: Bazı çocuklar, kardeşlerinin doğmasıyla birlikte bebeklik döneminde görülen özelliklerini yeniden göstermeye başlarlar: Emzik emme, alt ıslatma vb.
#İçine kapanma: Bazı çocuklar, sevilmediklerini düşünerek içine kapanabilir ve depresyona girebilirler.
#Zarar verme: Kıskançlığı yoğun olarak yaşayan çocuklar da kardeşlerine fiziksel zarar verebilirler: vurmak, düşürmek gibi.
Kardeş kıskançlığı yaşayan çocukların anne babalarının tutumu çok önemlidir. Bu tutum çocuğun kıskançlık duygusunun azalmasına ya da artmasına yol açabilir. Anne babalar bazen ilk çocukları kardeşini kıskanacak, psikolojisi bozulacak diye çok endişe ederler. Fakat öncelikle kıskanmanın normal bir duygu olduğunu kabul etmek gerekir. Böylece sakinleşebilir ve çocuğunuza bu duygusu ile başa çıkmasında daha rahat yardımcı olabilirsiniz. Ayrıca çocuğunuzun kardeşini kıskandığını düşünüyorsanız bu duygularından dolayı onu eleştirmemek, ona kızmamak son derece önemlidir. Ayrıca bu durumda çocuğunuz sizin dikkatinizi çekmek için bazı olumsuz davranışlar da gösterebilir . Onunla iletişim kurarken sadece olumsuz davranışlarına odaklanmak, olumlu davranışlarını göz ardı etmek ilişkinizin bozulmasına yol açabilir.
Ailenize yeni birinin katılmasına sizin gibi ilk çocuğunuzun da alışması ve onu kabullenmesi zaman alacaktır. Bu süreci kolaylaştırmak için, yapmak isterse, kardeşiyle ilgili bazı sorumlulukları almasını, size yardım etmesini talep edebilirsiniz. Fakat bunu reddederse ısrarcı olmamak gerekir. Ayrıca henüz küçük olan çocuğunuzdan kardeşi olduğu için hemen ağabey ya da abla gibi davranmasını beklemek doğru değildir. Bu tür durumlar çocukların yaşına uygun olmayan davranışlar sergilemesine yol açabilir. Bu yüzden ilk çocuklar büyümek istemediğini söyleyebilir, çünkü küçük olan kardeş daha çok ilgi görmektedir. Burada önemli olan, çocuğunuza yaşına uygun davranmaya devam etmenizdir.
Çocuklarınızla ilgilenirken her şeyin eşit değil, adil olunmasına çalışmanızda fayda vardır. Onlara eşit zaman ayırmak yerine, her çocuğa gereksinimine göre zaman ayırmak gerekir. Örneğin çocuklarınızla paylaşımlarınız ve birlikte yaptığınız etkinlikler, ilgi alanları doğrultusunda olursa, onlara ayıracağanız vakit eşit olmasa da bu çocuğunuzu mutlu etmeye yetecektir.
Bazı anne babalar ilk çocukları kıskanmasın diye küçük çocuğu onun yanında hiç sevmezler. Hatta küçük kardeş için "Ne kadar yaramaz, sürekli beni yoruyor." gibi olumsuz ifadeler kullanırlar. Böylelikle büyük çocuklarının kardeşini kıskanmasını engellemeye çalışırlar. Halbuki anne babalar ilk çocuğun yanında küçük çocuğu sevdiklerini göstermezse büyük çocuktan onu sevmesini beklemek haksızlıktır. Dolayısıyla anne babaların küçük çocuklarını kötülememeleri ve onu sevme konusunda çocuklarına rol modeli olmaları gereklidir.
Kıskançlık sadece büyük ya da ilk çocuklarda gözlemlenen bir durum değildir. "Küçük kardeş de büyüdükçe, büyük kardeşin becerileri karşısında kendini yetersiz bulur ve ona tanınan ayrıcalıkların farkına vararak kıskançlık duymaya başlar" . Kardeşlerin yaşları birbirine yaklaştıkça aradaki kıskançlık artar. Fakat aynı zamanda yaşları yakınsa, aralarında yaş farkı fazla olanlara göre daha fazla birlikte oyun oynayıp vakit geçirebilirler. Bunun sonucu olarak da aralarındaki çatışmalar artar. Çocuklarının birbirini sevmesini ve aralarının iyi olmasını isteyen anne babalar genelde kardeşler kavga ettiğinde üzülürler. Kardeşler arasında çıkan sorunları çözememekten ya da çözmeye çalışırken her ikisine de yaranamamaktan yakınırlar. Çünkü kardeş kavgalarını sonlandırmak için çocukların arasına girip sorunu onların yerine çözmeye, haklı haksızı ayırmaya çalışırlar. Sonuçta çocuklardan birisinin tarafını tutuyormuş durumuna düşerler. Bu da çocukların anne babasına karşı öfke duymasına ve kardeşini daha çok sevdiğini düşünmesine yol açar. Çocuklarınızın yaşları büyük, dil gelişimleri yeterli ise sorunlarını kendilerinin çözmesini isteyebilirsiniz. Konuşarak çözemediklerini görürseniz de açık uçlu sorular sorarak, onları düşünmeye itip problem çözme becerilerini destekleyebilirsiniz.
Sevinç YÜZÜK
Rehber Öğretmen
Kaynakça:
* YAVUZER, H., Çocuk Psikolojisi , Remzi Kitabevi
* YAVUZER, H., Çocuğunuzun İlk Altı Yılı, Remzi Kitabevi
